انواع كود

كود آهن (Fe)

كود آهن (Fe) يكي از كليدي ترين عناصر در ساخت سبزينه ي گياهي است و كمبود آن يكي از شايع ترين

كمبودهاي عناصر غذايي در زراعت و باغات اكثر مناطق كشاورزي كشورمان است. مشخص ترين

علايم كمبود آهن در گياهان، زرد شدن ميان رگبرگ ها شده و اين در حالي است كه خود رگبرگ ها

به رنگ سبز تيره باقي مي مانند. ادامه ي كمبود آهن باعث ايجاد تاول در حاشيه ي برگ، نك روزه

شدن محل تاول و در نهايت مرگ برگ مي شود. گياهان دچار كمبود كود آهن (Fe) ، فتوسنتز را به خوبي

انجام نداده و به دليل كمبود قند و شيره پرورده مناسب، به سرعت علايم ضعف را نشان

خواهند داد و در موارد شديد ريزش برگ و ميوه نيز ديده مي شود. يكي از عوامل كمبود آهن

در خاك هاي زراعي ايران، استفاده بيش از اندازه از كودهاي فسفره است.

شكل جذب اين عنصر به صورت Fe^۲+ بوده و بيشترين جذب آهن در شرايط Ph اسيدي خاك

انجام مي گيرد. نشانه هاي كمبود آهن معمولا از برگهاي جوان تر گياه شروع مي شود.

دراثر كمبود آهن لكه هاي مايل به زرد بين رگبرگ هاي برگ هاي جوان ايجاد مي شود

ولي رگبرگ ها سبز باقي مي مانند. با ادامه اين كمبود و در مراحل بعدي، زردي در تمام برگ

به سرعت پيشرفت مي كند.

از نقش هاي مهم كود آهن (Fe) در گياهان مي توان به موارد زير اشاره نمود:

– تنفس سلولي

– تشكيل كلروفيل

– ساخت پروتئين

– كاهش در صد نيترات در سلول

مواد حاوي فسفسر و كلسيم اعم از كود و سم، اثر تضعيف كنندگي شديدي بر كودهاي آهن دار دارند،

از اين رو از اختلاط كودهاي آهن با مواد فسفر دار و كلسيم دار اجتناب نماييد.

كود آهن (Fe) در انواع فرمهاي كلاته و كمپلكس مانند كلاتهاي EDDHA ، EDTA ، IDHA  و اسيدآمينه

موجود مي باشند.

آهن، يكي از مواد غذايي كم مصرف است كه وجود آن به اندازه كافي براي رشد گياهان زراعي و باغي

لازم است و در تشكيل سبزينه گياه(كلروفيل) و تشكيل پروتئين نقش ارزنده اي دارد. نشانه هاي كمبود

آهن معمولاً از برگ هاي جوانتر گياه شروع مي شود. دراثر كمبود آهن لكه هاي مايل به زرد بين

رگبرگ هاي برگ هاي جوان ايجاد مي شود ولي رگبرگ ها سبز باقي مي مانند. با ادامه اين كمبود

و در مراحل بعدي، زردي در تمام برگ به سرعت پيشرفت مي كند. در موارد كمبود شديد كود آهن (Fe) ،

برگها كاملا به رنگ سفيد درآمده و ممكن است سوختگي به صورت لكه هايي در تمام برگ هاي گياه

نمايان شود.

عنصر بر (B)

مقدار عنصر بر در خاك هاي ايران بين دو تا ۱۰۰ ميلي گرم در هر كيلو گرم خاك است

كه اين مقدار در خاك هاي داراي بافت سبك، بر در اثر بارندگي يا آبياري شسته شده

و از دسترس گياه خارج مي گردد. همچنين در pH بالاتر از هشت و در خاك هاي آهكي،

ميزان جذب بر به مقدار زيادي كاهش مي يابد.گياهان عموماً بر را به صورت H2BO3

منفي جذب مي كنند. معمولا مقادير كمتر از ۲۵ ميلي گرم در كيلوگرم بر در ماده

خشك گياهي، نشان دهنده ي كمبود بر و سطوح بيشتر از ۲۰۰ ميلي گرم در كيلوگرم،

دليل بر مسموميت براي اغلب گياهان است. عنصر بر نقش عمده اي در فعاليت هاي

حياتي گياه دارد و در تقسيم سلولي بافت هاي مريستمي، تشكيل جوانه هاي برگ و گل،

ترميم بافت هاي آوندي، متابوليسم قند و مواد هيدروكربن دار و انتقال آنها، تنظيم مقدار آب

و هدايت آن در سلول، انتقال كلسيم در گياه، سنتز پروتيين، رشد ريشه و نقل و انتقال مواد

محلول در بين سلول ها نقش مهمي ايفا مي كند. همچنين اين عنصر، مقاومت گياهان

را نسبت به سرما و بيماري ها افزايش مي دهد.

گياهان را از نظر ميزان احتياج به عنصر بر مي توان به سه دسته كم نياز، نياز متوسط

و پر نياز تقسيم بندي كرد:

* گياهان كم نياز: غالت، چمن، حبوبات، پياز،سيب زميني، خيار و انواع ميوه هاي دانه ريز.

* گياهان با نياز متوسط: شبدر، كلم، هويج، كاهو، پنبه، توتون، گوجه فرنگي، سبزيجات و

اغلب ميوه هاي هسته دار.

* گياهان پر نياز: مانند كرفس، يونجه، چغندر قند و ترب.

علايم كمبود بر در برگ، شاخه، ميوه و حتي ريشه گياه ممكن است مشاهده شود. به علت

غير متحرك بودن بر در گياه، علايم كمبود ابتدا در برگ هاي جوان و سرشاخه ها بروز مي كند

و اولين علامت قابل مشاهده، توقف رشد جوانه انتهايي است كه بلافاصله پس از آن برگ هاي

جوان، سبز كم رنگ شده و اين رنگ پريدگي در قاعده بيشتر از نوك برگ مشاهده مي شود.

مرحله بعدي كمبود بر، سياه شدن جوانه هاي رويشي و بافت هاي مريستمي مي باشد.

اين ضايعات به بروز علائمي مانند تشكيل بافت هاي قهوه اي يا چوب پنبه اي و پوسيدگي

داخل غده ها منجر مي شود. در چغندر قند كمبود بر باعث بد شكلي و شكنندگي دمبرگ ها

مي شود و رگبرگ مياني و دمبرگ شكاف مي خورد. پس از آن جوانه انتهايي از بين مي رود

و لكه سياهي روي تاج ريشه پيدا مي شود كه اين لكه به داخل ريشه نفوذ كرده و داخل

ريشه را به شكل عدد هفت و به رنگ قهوه اي روشن تا سياه در مي آورد. همچنين از مصرف

بيش از حد و بالاتر از مقدار توصيه شده كودهاي حاوي عنصر بر بايد اجتناب نمود زيرا مصرف

بيش از حد اين عنصر باعث بروز علايم مسموميت در گياهان مي شود. از تركيب كودهاي

حاوي بر با تركيبات مسي،كلسيم،تركيبات اسيدي و روغني قوي بايد اجتناب نمود.

نقش عنصر بر در گياهان چيست؟

نقش عمده بر در فعاليت هاي حياتي گياه مي باشد كه در تقسيم سلولي بافت هاي مريستمي،

تشكيل جوانه هاي برگ و گل، ترميم بافت هاي آوندي، متابوليسم قند و مواد هيدروكربن دار و انتقال

آنها، تنظيم مقدار آب و هدايت آن در سلول ، انتقال كلسيم در گياه، سنتز پروتئين، رشد ريشه و نقل

و انتقال مواد محلول در بين سلول ها نقش مهمي ايفا مي كند. همچنين عنصر بر باعث مقاومت

گياه نسبت به سرما و بيماري ها مي شود. علايم كمبود بر در برگ، شاخه ، ميوه و حتي ريشه

قابل مشاهده است. به علت عدم پويايي بر در گياه، علايم كمبود ابتدا در برگ هاي جوان و

سرشاخه ها بروز مي كند و اولين علامت قابل مشاهده، توقف رشد جوانه انتهايي است

كه بلافاصله پس از آن برگ هاي جوان، سبز كم رنگ شده و اين رنگ پريدگي در قاعده

بيشتر از نوك برگ مشاهده مي شود. مرحله بعدي كمبود عنصر بر، سياه شدن جوانه هاي

رويشي و بافت هاي مريستمي مي باشد.

عنصر روي (Zn)

عنصر روي به صورت كاتيون دو ظرفيتي توسط گياهان جذب مي شود. روي در گياهان حداقل در ساختمان چهار آنزيم

به كار رفته است. در بسياري از سيستم هاي آنزيمي گياه نقش كاتاليزوري فعال كننده و يا ساختماني دارد

و در گياه در ساخته شدن و تخريب پروتئين ها دخيل است. مقدار هورمون هاي گياهي نيز تحت تاثير مقدار

روي در گياه هستند.

همچنين مشخص شده است كه عنصر روي در تنظيم آب گياه نيز دخالت دارد. مقدار روي در خاك هاي آهكي

بسيار اندك است.

مقدار روي قابل استفاده در خاك هاي ايران به طور معمول كمتر از ۰.۸ ميلي گرم در كيلوگرم خاك اندازه گيري شده

درحاليكه در شرايط كاملا مطلوب، مقدار آن بايد بيش از يك ميلي گرم در كيلوگرم خاك باشد. اگر غني سازي

محصولات كشاورزي نيز مطرح باشد، ۱۰۰ درصد خاك هاي زراعي كشور نياز به روي خواهند داشت، بنابراين

غلظت روي در محصولات كشاورزي كشور بسيار پايين بوده و علائم كمبود روي در اكثر محصولات زراعي و باغي

به وضوح در سراسر كشور مشاهده مي شود. جذب روي در مراحل مختلف رشد گياه متفاوت است به طوري كه

بيشترين جذب در اوايل رشد صورت گرفته و به مرور زمان مقدار آن كاهش مي يابد.

علايم كمبود روي شامل بروز لكه هاي بي شكل بر روي برگ ها است كه به صورت پراكنده روي برگ قرار

مي گيرند. كمبود عنصر روي همچنين باعث ريز شدن برگ هاي تازه رويده شده و نيز باعث كاسته شدن

فاصله بين گره ها مي گردد.
روي و فسفر دو عنصر مهم در ساختار گياهان هستند، با اين وجود بر اساس قوانين شيمي و آنچه در خاك

مزرعه ديده مي شود، اين دو عنصر اثر رقابتي بر يكديگر دارند و وجود يكي، جذب ديگري را محدود مي كند.

اين مشكل همواره دست به گريبان بهره برداران بوده است و تنظيم تغذيه اي را در گياهان براي كشاورزان

گاهي مشكل مي نمايد. همچنين استفاده از روي قبل از تغيير رنگ ميوه، در درختان مثمر، محصولات

جاليزي و گلخانه اي، علاوه برخوشرنگي و بازار پسندي بسيار عالي ميوه، باعث بهبود كيفيت و طعم

ميوه نيز خواهد شد.

نقش روي در گياهان

عنصر روي در گياهان حداقل در ساختمان چهار آنزيم به كار رفته است و در بسياري از سيستم هاي

آنزيمي گياه نقش كاتاليزوري فعال كننده و يا ساختماني دارد و در گياه در ساخته شدن و تخريب پروتئين ها

دخيل است. همچنين روي در تنظيم آب گياه نيز دخالت دارد. جذب روي در مراحل مختلف رشد گياه

متفاوت است به طوري كه بيشترين جذب در اوايل رشد صورت گرفته و به مرور زمان مقدار آن كاهش

مي يابد. علايم كمبود روي شامل بروز لكه هاي بي شكل برروي برگ ها است كه به صورت پراكنده

روي برگ قرار مي گيرند. كمبود روي همچنين باعث ريز شدن برگ هاي تازه رويده شده و نيز كاسته

شدن فاصله ي بين گره ها مي گردد.